Phương thức Bầu
cử Đại Cử Tri.
Bầu
cử Tổng Thống Mỹ theo lối bầu Đại Cử Tri hay còn gọi là Cử Tri Đoàn khác với
cách bầu phổ thông (popular votes). Cách phổ thông là tính số phiếu cử tri để
chọn người đạt nhiều phiếu hơn coi như đắc cử. Lối bầu theo Cử Tri Đoàn (Electoral College) được ấn
định trong Hiến Pháp ngay từ thời lập quốc. Nó bao gồm giai đoạn lựa chọn đại cử
tri (electors). Những người này họp lại thành Cử Tri Đoàn để bầu Tổng Thống và
Phó Tổng Thống, và cuối cùng Quốc Hội sẽ kiểm phiếu và thừa nhận. Lá phiếu của
Đại Cử Tri gọi là Elector Votes.
Toàn
quốc Mỹ có 538 đại cử tri. Ứng cử viên nào được 270 phiếu đại cử tri là đắc cử.
Con số 538 này từ đâu ra? Xin thưa, con số đại cử tri của mỗi Tiểu bang tương đương
với số dân biểu được ấn định của Tiểu bang đó, cộng với 2 nghị sĩ cho mổi Tiểu
bang. Quốc Hội Hoa Kỳ có 435 Dân Biểu và 100 Thượng Nghị Sĩ. Tổng cộng 535, còn
ba đại cử tri còn lại là dành cho Washington, District of Columbia (ấn định bởi
Tu Chính Án 23 của Hiến Pháp).
Khi
cử tri bỏ phiếu cho ứng cử viên Tổng Thống mình chọn, cũng là chọn đại cử tri
cho ứng cử viên đó. Các đại cử tri của từng Tiểu Bang sẽ họp vào ngày thứ Hai
giữa tháng 12 (sau ngày bầu cử Tổng Thống) để bỏ phiếu bầu hai vị Tổng Thống và
Phó Tổng Thống. Kết quả được ghi trên bản “Chứng
thư Đầu phiếu” (Certificate of Votes) gửi đến Quốc Hội và Văn Khố Quốc Gia.
Ngày thứ Sáu của tháng 1 năm sau (ngày bầu cử), lưỡng viện Quốc Hội sẽ họp
phiên họp khoáng đại để đếm phiếu Đại Cử Tri.
Ông Phó Tổng Thống đương nhiệm (theo Hiến Pháp là Chủ Tịch Thượng Viện)
chủ tọa buổi họp sẽ tuyên bố kết quả ai đắc cử Tổng Thống và Phó Tổng Thống.
Nhiều Tiểu Bang áp dụng biện pháp “Winner-take-all”,
nghĩa là nếu ứng cử viên A có nhiều phiếu đại cử tri hơn ứng cử viên B, thì ông
A sẽ hưởng trọn tổng số phiếu đại cử tri của Tiểu bang đó. Chỉ có hai Tiểu Bang
Nebraska và Maine áp dụng cách tính “theo tỷ lệ”.
Đại
cử tri được Ủy ban của đảng mình tại Tiểu bang chọn trong số những người hoạt động
chính trị, lãnh tụ đảng, các viên chức do dân bầu cấp Tiểu Bang (không phải nghị
sĩ hay dân biểu), hoặc cả những người có quan hệ mật thiết hay có công với đảng.
Có tiểu bang thì in tên của người đại cử tri ngay dưới tên ứng cử viên trong lá
phiếu, có nơi không hề cho biết là ai.
Khi
bạn bỏ phiếu cho 1 ứng cử viên, là đã bỏ phiếu cho một đại cử tri và người này
sẽ sau đó, bỏ phiếu chọn vị Tổng Thống.
Tại sao lại có
cách bầu Cử Tri Đoàn?
Các
vị khai quốc năm 1787 khi viết ra bản Hiến
Pháp, đã ấn định phương thức Electoral College vì cho rằng người dân trung bình
không đủ sáng suốt để bầu Tổng Thống, và có những nơi đông dân sẽ bầu cho ứng cử
viên mà họ biết tên tuổi theo cảm tình hơn là chọn theo lý trí. Vì thế cần có một
hệ thống coi như chiếc cầu nối được gọi là Electoral College. Tiểu bang đông
dân nhất là California có 55 đại cử tri, Texas có 38; ít nhất là Montana, chỉ
có 3.
Cách
bầu theo lối đại cử tri vừa phức tạp, tốn kém, mất thì giờ, lại vừa phi lý. Vì
nếu mình đã chọn cho ứng cử viên (tỷ dụ, ông John, đảng Cộng Hoà)), tức là mình
chọn ông đại cử tri là ông James cũng Cộng Hoà. Vậy khi ông James này đi bầu Tổng
Thống và Phó Tổng Thống theo cử tri đoàn, dĩ nhiên ông ta sẽ bầu cho ông John.
Vậy sao không đếm thẳng phiếu của cử tri để chọn người đắc cử cho lẹ? Nếu ông
ta vì lý do nào đó, bầu cho bà Jane của đảng Dân Chủ, thì đó là phản bội sự lựa
chọn của cử tri! Càng không chấp nhận được.
Phương
sách bầu này cũng gây ra tranh cãi, vì ứng cử viên nào được đa số phiếu cử tri
đoàn, sẽ ôm trọn số phiếu cử tri đoàn của toàn tiểu bang đó. Ví dụ tại California,
ông John chỉ nhiều hơn vài phiếu cử tri, nhưng sẽ được 55 phiếu cử tri đoàn;
trong khi tại Texas, ông John thua ông James rất đậm về phiếu cử tri, nhưng chỉ
mất 38 phiếu cử tri đoàn. Nếu công phiếu cử tri cả hai tiểu bang, ông John ít
phiếu hơn ông James, nhưng khi cộng phiếu cử tri đoàn, ông hơn ông James đến 17
phiếu. Trong lịch sử bầu cửa Tổng Thống và Phó Tổng Thống Hoa Kỳ, đã xảy ra 4
trường hợp tréo cẳng ngỗng như thế. Điển hình là năm 2000, ông George Bush thua
ông Al Gore về phiếu cử tri, nhưng thắng cử nhờ được nhiều phiếu Đại Cử Tri.
Muốn
tìm hiểu thêm, xin quý vị vào trang web sau:
No comments:
Post a Comment